woensdag 23 december 2015

Kalkhennep en schimmel

Hoe kalk en hennep van invloed zijn op je slaap

Tijdens de Duurzame Huizenroute zijn er 38 mensen die de moeite namen om hun naam op de lijst achter te laten. Zij en en de vele spontane bezoekers hebben de muren van kalkhennep kunnen bewonderen, en zij die de tweede week kwamen hebben ook de authentieke verdiepingsvloer met moerbalken en kinderbinten kunnen zien.
Zichtbare constructie: de o zo gave balkenvloer.
Misschien wel het mooiste van het huis.

Sindsdien is er veel veranderd.

Na de open huizenroute heb ik zeer weinig nachtrust gehad. Dat kwam niet door al die bezoekers maar had met ontwikkelingen in en om het huis te maken. Omdat dit ook een leerproject is (het eerste commercieel gebouwde hennephuis in Nederland) zal ik mijn ervaringen delen. Zoals wijlen Oliver Sacks zei: vertel verhalen zodat anderen ervan kunnen leren.

Wat is er gebeurd? Waarom blogt Hennephuis niet?

Na de mooie zonnige periode brak een regenachtig najaar aan. Dagen, weken bleef het maar regenen. Nu kunnen kalkhennepmuren daar tegen. Ook onze collega-bouwer in Veghel, Laurens van Cuijk, heeft zijn muren nog niet afgewerkt en ook die hebben regen te verduren. Er is echter wel een verschil in bouwwijze: Laurens heeft eerst het dak, met overstek geplaatst, en daarna de muren. Wij hebben eerste de muren geplaatst. Het grote verschil is dat de regen dan ook bovenop de muren kan vallen en dan trekt het er in. Datzelfde gebeurde ook bij de raamopeningen.
Mijn toekomstige buurman, Bart, is microbioloog en legde me uit wat er gebeurt als je ongeveer twee uur per vierentwintig uur vocht hebt: dan gaan de sporen in het hout ontkiemen en gaat er een schimmel groeien. Mensen gebruiken daar dan termen voor als 'het weer' of 'spocht', maar het komt feitelijk neer op schimmel. En dan zie je dit.
Schimmelende kalkhennep
Je begrijpt misschien wel dat ik daar een beetje zenuwachtig van werd. Grijs, rood, zwart, overal kreeg de buitenmuur deze schakeringen. Nadat ik deze foto met de aannemer had gedeeld hebben we besloten dat het beter was om de muren af te dekken met plastic, maar dan wel ventilerend. Dus heb ik onderstaande constructie bedacht. De aannemer nam palen mee en ik had nog tientallen scheerlijnen liggen, en die hebben we er op gemaakt zoals op deze foto.
De eerste poging om de regen af te weren
Nog dezelfde avond blies de eerste najaarsstorm alles er weer af. Gelukkig was er een meedenkende bouwer die met zijn collega spontaan een betere constructie bedacht en die meteen realiseerde.
De tweede poging die wel stormbestendig bleek.
Ook is hier de verdiepingsvloer afgedekt met plastic.
Wat steiler naar beneden en boven en onder om latten en steigerplanken heen geslagen. Deze constructie heeft inmiddels drie stormen doorstaan en zit er nog steeds. Ik vond hem er wel wat dicht op zitten, maar wat een magisch spul is dat kalkhennep! Het begon meteen te drogen en de schimmel stopte met groeien. Mooi om te zien hoe het zichzelf droog werkt. Gelukkig.

Dan denk je het ergste gehad te hebben

Ondertussen was de verdiepingsvloer gemaakt met moerbalken en kinderbinten en planken, allemaal van Douglashout, zo uit het bos. Dergelijke dikke dingen drogen is niet zo duurzaam en ook erg duur dus gebruikten we ongedroogde balken. Alleen de planken waren wel gedroogd. Omdat ze niet zo dik zijn kost het niet veel energie of tijd en met gedroogde planken kan je de vloer strak leggen zonder dat er later de vreselijkste kieren ontstaan.
Om die planken droog te houden is de hele verdiepingsvloer afgedekt met plastic. Zie ook bovenstaande foto. De ramen zitten er nog niet in en omdat het in een tochtig huis niet werken is zijn de ramen netjes dicht gemaakt met speciaal transparante folie.
De dicht gemaakt ramen.
De plassen op de vloer.
Het plastic op het dak waterde niet goed af, dus alles kwam alsnog naar binnen en op de vloeren stonden voortdurend plassen. Toen gebeurde er dit met de binnenkant van de muren...
De schimmel begint een lichaam te vormen.
Die witte pluisjes is het lichaam van de schimmel legde Bart uit. Dat is dezelfde witte spul wat om je lekkere Franse schimmelkaasje zit. Als de schimmel sporen gaat maken wordt het grijs. Zo ver was het dus nog niet. Maar ik moet eerlijk zeggen dat ik toen niet zo optimistisch was. Dat komt ook omdat Bart mij pas gisteren het privéleven van een schimmel uit de doeken heeft gedaan.

Aktie! Met spoed!

Een weekend aan de telefoon met de aannemer leverde allerlei ideeën op. Ik ben een droger gaan huren voor vier weken. Die zie je hieronder.
Een fijne duurzame ontvochtiger (droger).
Feitelijk een airco die gelijk de lucht weer verwarmt.
Zo'n droger helpt echter helemaal niets, echt helemaal niets. Bij 20º doet het wel wat maar bij 5º gebeurt er echt vrijwel niets, ook al beweert men dat het tot 0º werkt. Dan dus maar een verwarmer er bij. Een beetje een grote, anders helpt het natuurlijk niet. Dus ik op zoek naar zo'n ding.
Een heus hittekanon. Mooi spul, geeft een hitte man!
Er hoeft alleen maar diesel in.
Indirect gestookt, anders verpest je alle houten balken met de diesellucht. Maar door het pijpje bovenop komt meer hete lucht dan uit het gat aan de voorkant (wat je met een buis naar binnen moet leiden). Bovendien, zo'n ding is 48 kW, en als je die een week laat draaien kost dat aan energie ongeveer 29 GJ, en dat is ongeveer vijfmaal het te verwachten jaargebruik van het huis. En dan reken ik nog niet eens de droger mee. En elk uur een jerrycan diesel brengen natuurlijk, maar da's peanuts.
Toevallig sprak de aannemer datzelfde weekend iemand die zei dat je niet moet verwarmen maar ventileren. Dus dat werd het plan! In overleg heb ik toen op zondagmiddag alle ramen opengesneden,
Alle ramen de bovenste helft opengesneden.
en op maandagochtend ben ik naar Rijsen gereden en heb ik vier enorme ventilatoren gehaald. Zoals deze.
Handig, robuust.
Ontketent een orkaan voor maar 200 W.
Die gebruiken een fractie van de energie van een droger en een kachel. En het hielp! Vrijwel direct, ondanks dat nog steeds de plassen op de vloer stonden. Het schimmelen stopte en de muren werden droog. Snel genoeg blijkbaar, want ik heb nergens grijze pluisjes gezien, alleen witte. Ook hier toont de kalkhennep zich weer een magisch goedje wat ondanks de omstandigheden toch weer zichzelf droog weet te werken. We hebben het toch mooi opgelost.

En hoe zit het nu met de schimmel?

De schimmel heeft het hout van de hennepplant (cellulose) omgezet in suikers. Maar volgens Bart zit er zoveel hout in die muren dat het echt jaren zou duren om dat allemaal af te breken. Er is maar een klein deel aangetast. De schimmel zit er nog, maar die heeft er altijd gezeten. Die zat al in de hennepplant en is niet aan komen waaien of zo. De schimmel zat er, zit er en gaat groeien als hij vocht wordt. Als de muren nu droog blijven is er niets aan de hand. Er is ook geen wezenlijk verschil met niet aangetaste muren. Die gaan, ook later, net zo goed schimmelen als deze aangetaste muren, als ze maar lang genoeg vochtig zijn.
En moeten al die aangetaste stukken niet weg dan? Dat wat nog stevig is kan blijven zitten, dat wat los of rul is moet uiteraard eerst weg ander blijft het stucwerk niet zitten. Helaas wel wat extra werk dus, maar ja.

Wat is nu de les die we hieruit kunnen leren?

  1. Bescherm de kalkhennep muren goed tegen regen, daarvan is gewoon teveel in Nederland.
  2. Pak je huis niet in plastic want het verstikt.
  3. Gebruik ventilatoren om te drogen, negeer drogers en heaters.
  4. Blijf steeds goed opletten en reageer direct.

En die plassen?

Ja die waren nog niet weg, nog lang niet. Daarover meer de volgende blog.

4 opmerkingen:

  1. Hoi Erik, waarom is dat dak zoveel later na de opbouw van de wanden geplaatst? Niet handig voor een optimale kierdichting, en al helemaal niet voor bescherming tegen de regen... Grtn, John (kalkhennepbouwnederland.nl)

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Mooi alternatief dat hittekanon! Ik vraag me alleen af hoe vaak je de diesel moet bijvullen. Zal vast niet zo vaak zijn. Helaas dat de schimmel er nog zit.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Hej Erik.

    Wij hebben momenteel net dezelfde problemen. Hoe is je bouw afgelopen? Hoe ervaar je het nu (een aantal jaar later)?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Dat is niet best. Hoe is dat gekomen? Bij ons komen de slechte muren bij elk stucwerk weer terug. Eenmaal gestuct zie je het niet meer maar er is een deel wat vijf jaar lang muf rook.

    BeantwoordenVerwijderen