donderdag 13 september 2018

Balansventilatie? Ventilatiebalans!

Balansventilatie? Ventilatiebalans!

Sinds we in het Hennephuis wonen hebben we verschillende manieren van ventileren gebruikt. We hebben een tijdje natuurlijke ventilatie gehad en daarna vraaggestuurde ventilatie. Hoewel door verschillende mensen ons aangeraden, hebben we nog steeds geen balansventilatie. Waarom eigenlijk niet?

Ventilatie is lastig

Ventilatie was, voor mij althans, het onderwerp waar ik het langst mee bezig ben geweest. Niet zozeer  met het kiezen van een systeem, maar vooral met het zorgen voor frisse lucht. Altijd en overal. Dat laatste is eigenlijk totaal onafhankelijk van het systeem. Je kunt frisse lucht op allerlei manier bereiken, daar heb je echt geen specifiek systeem voor nodig. Maar wat is dan wel belangrijk?

Ventilatie-balans

Het belangrijkste is dat je de ventilatiebalans op orde hebt. Ja, de ventilatie-balans. De ventilatiebalans is een tabel waarin staat hoeveel lucht er in elke ruimte toegevoerd wordt, en hoeveel er afgevoerd wordt. Uiteraard moet dat in balans zijn, want je kunt een ruimte niet opblazen of vacuüm zuigen. Het totaal voor het hele huis volgt ook uit deze tabel. De wet schrijft voor wat er minimaal aan verversing moet zijn.

Eenvoudig voorbeeld balans

Hieronder staat een vereenvoudigd deel van een ventilatiebalans. Het geeft weer wat in 90% van de woning in Nederland de ventilatiebalans zou moeten zijn voor de eerste verdieping van een rijwoning. Elke slaapkamer krijgt frisse lucht binnen via raamroosters, die lucht wordt onder de deur door afgevoerd naar de overloop en vandaar, ook onder de deur door, via de badkamer naar het afzuigpunt (ventiel).


Ventilatiebalans is geen balansventilatie

En helaas heeft dat helemaal niets te maken met balansventilatie. Balansventilatie is een systeem. Ventilatiebalans is een berekening. Die berekening moet je maken voor elk systeem, of je nu natuurlijke ventilatie of mechanische ventilatie of decentrale ventilatie of nog iets anders kiest. Die berekening moet vervolgens realiteit worden. En dat heeft te maken met hele andere factoren.

Theorie en praktijk

De belangrijkste factoren die er voor zorgen dat je zorgvuldig berekende ventilatiebalans ook echt gaat werken zijn menselijk gedrag en tocht.
  1. Gedrag. Het is niet moeilijk voor te stellen dat wanneer er op één slaapkamer, die bijvoorbeeld in gebruik is als werkkamer, het raam en de deur open staan. Lucht zoek de weg van de minste weerstand, en dus komt er van het, via de overloop, afzuigen van de andere slaapkamers niet veel meer terecht. Alle lucht die in de badkamer afgezogen wordt komt binnen via het openstaande raam in de werkkamer. Andere oorzaken zijn: dik tapijt of tochthond die de spleten onder de deuren afsluiten, gordijnen of rolluiken die de roosters blokkeren. Bij wie speelt niet een van deze zaken?
  2. Tocht. Iets vergelijkbaars is er aan de hand met de (niet-) luchtdichtheid van woningen. Wat er volgens de bouwnormen door mag tochten is vijf maal meer dan wat uw ventilatiesysteem aan kan. In plaats van de lucht aan te zuigen via de geplande route wordt er lucht door allerlei kieren aangezogen. Die kieren werken net als het open raam uit punt 1. Zie hierover mijn blog: over winddichtheid en ventilatie.

Het Hennephuis

Er dan nu in de praktijk: hoe realiseer je een goede ventilatiebalans? We hebben dat in het Hennephuis gedaan met natuurlijke ventilatie en met vraaggestuurde ventilatie. Hier zijn onze ervaringen.

CO₂, water en vieze luchtjes

Ventileren in het Hennephuis doen we eigenlijk alleen maar voor de afvoer van CO₂ en luchtjes van het toilet. Afvoer van schadelijke luchten uit bouwmaterialen en waterdamp is niet aan de orde. Waterdamp wordt door de hennep, vlas en leem prima gereguleerd. Zelfs na driemaal achter elkaar douchen beslaat de spiegel nog niet eens.

Natuurlijke ventilatie

Natuurlijke ventilatie werkte bij ons prima: je hebt altijd frisse lucht en het is ook heel gemakkelijk in gebruik want iedereen weet hoe een raam open moet. We hebben het het eerste jaar op deze manier gedaan. Er zijn echter twee nadelen:
  • Als het helemaal windstil is heb je echt geen frisse lucht, dan wordt het muf. Gelukkig komt dat niet zo vaak voor, dus daar valt wel mee te leven.
  • Als het wél waait ben je sterk afhankelijk van hoe hard het waait. Even niet opletten en alle warmte is weg. Dit is niet heel erg handig.
Vooral het laatste punt vonden we vervelend omdat het Hennephuis geen verwarmingsinstallatie heeft die het snel weer warm krijgt als het teveel afkoelt. Daarom hebben we het tweede jaar de vraaggestuurde installatie aangelegd. Dat blijkt heel goed te werken.

De ramen mogen open

In het Hennephuis liggen 8 buizen naar strategische plekken in het huis. Hiermee wordt lucht afgezogen op een manier die de meeste problemen rondom gedrag (punt 1) voorkomt. In de slaapkamers ligt zo'n buis en of die nu via het raam wat openstaat of onder de deur door afzuigt, het maakt geen verschil, er wordt netjes geventileerd. Dus we kunnen in de verschillende kamers ramen open zetten zonder dat dit de ventilatiebalans verstoort.

Eén raam moet open

Op de overloop staat, ook als het koud is, één raam op een kier. Dit is de toevoer voor alle ruimtes in het hele huis. Omdat het huis zeer luchtdicht is ontstaat er geen tocht. Immers, één opening kan nooit tocht veroorzaken, ook al staat de wind er pal op. Verder gebruiken we de spleten onder de deuren als overloop dus die moeten echt open blijven. Dus geen tochthonden in het Hennephuis. Dat systeem fungeert uitstekend en alle ruimtes (behalve twee waar ik die pijp nog moet aansluiten) zijn fris zonder dat we er naar om hoeven zien.

Vraaggestuurd

Het hele systeem is vraaggestuurd. Boven het toilet hangt een buis die op vluchtige organische stoffen (VOS) reageert. In de slaapkamers wordt op koolzuurgas (CO₂) gereageerd, en in de badkamer zit er één die op waterdamp (H₂O) reageert, al is dat niet nodig. Standaard wordt op 15% van het in de ventilatiebalans berekende hoeveelheid afgezogen. Als het systeem iets ruikt wordt de afzuiging voor die specifieke buis opgevoerd.

Onze ervaring

Het werkt perfect! We hoeven er nooit naar te kijken en ons nooit zorgen te maken of de lucht in ons huis niet te veel CO₂ bevat. We merken dat het systeem er zeer weinig moeite mee heeft: als we gaan slapen gaat hij beneden (waar we daarvoor zaten) minder afzuigen, en op de slaapkamer(s) meer. Maar je hoort daar helemaal niets van.

Geluid

Eigelijk hoor je het ding helemaal nooit, behalve als je hem van de automatische stand af haalt. Dan gaat hij via alle buizen de berekende hoeveelheid afzuigen, en dan hoor je hem wel degelijk werken en hier en daar zachtjes suizen. Maar in de praktijk houdt hij geruisloos en op z'n gemak ons huis fris!

Conclusie

Als je de ventilatiebalans op orde hebt maakt het niet uit welk systeem je gebruikt om de balans te realiseren. Het enige verschil is dat je bij natuurlijke ventilatie zelf wat moet doen, en dat sommige systemen energiezuiniger zijn dan andere. Een automatisch systeem helpt je hierbij en kan tegelijk energie besparen omdat het gerichter werkt: daar waar jij bent.

Balansventilatie is een van de zuinigste systemen omdat het 's winters de warmte uit de afgevoerde lucht haalt die je anders maar naar buiten zou blazen. Maar ondanks de naam is zo'n systeem niet noodzakelijk voor een goede ventilatiebalans.

Het allerbelangrijkste is de ventilatiebalans op orde krijgen.